AutoCAD Layer (Katman) Organizasyonu ve Kullanımı

   Bu yazıda, AutoCAD’in en güçlü özelliklerinden olan Layer (Katman) organizasyonu ve kullanımından bahsedeceğim. Ancak herkesin bildiğini düşündüğümden komut, tanımlama, özellik atama, nesne ekleme, çıkarma, kapatma, açma, dondurma, çözme, gruplama gibi temel kullanım bilgisinden bahsetmeyeceğim. Kaldı ki, bilmeyenler bunu, hem internetten hem de piyasadaki onlarca kitaptan kolayca öğrenebilir. Ben burada  Layer’ların fonksiyonu, sağladığı kolaylıklar, doğru bir Layer organizasyonu ve kullanımda yapılan yanlışlardan bahsetmek istiyorum.

   Son yıllarda yazılım alanındaki olağanüstü gelişmelere ve piyasadaki birçok alternatife rağmen AutoCAD hala mühendis ve mimarların vazgeçilmezi olmaya devam etmektedir. Hatta BIM tabanlı (Building Information Modeling – Yapı Bilgi Modelleme) yeni birçok yazılıma rağmen bu durum değişmemiştir. Özellikle yapı tasarım, dizayn, detaylandırma ve dokümantasyonunda temel yazılım olarak büyük oranda AutoCAD kullanılmaktadır. Ancak ne var ki; bu kadar yaygın kullanılmasına rağmen çoğumuz AutoCAD’in temel özellik ve araçlarını kullanmakla yetinmekteyiz. Oysa her türlü çizim işini oldukça kolaylaştıran bir çok güçlü araç ve özellik barındırmaktadır. Hatta bazı özellikleri var ki, daha önce fark etmemiş ve kullanmamış olmanızdan dolayı hayıflanacaksınız. Ben bu durumu bir çok defa yaşadım. Fırsat buldukça bu araç ve özelliklerin bazılarından bahsetmeye çalışacağım.

     AutoCAD Layer (Katman) Özelliği

   AutoCAD Layer özelliği, inglizce kelime anlamından da anlaşılacağı üzere sanal bir katmandır. Autodesk, Layer’ların, aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi;  birer saydam, plastik sayfa olarak düşünülebileceğini yazar.

     Çizim, bu saydam katmanların üst üste düşen görünüşünden oluşmaktadır. Her katmanda ayrı ayrı çizilen nesnelerin üst üste gelen görünüşünden anlamlı bir çizim ortaya çıkmaktadır. Özellikle karmaşık çizimlerin, benzer fonksiyon ve özelliklere sahip nesnelerini, bu şekilde farklı katmanlar  üzerinde çizerek çizimi daha kolay ve okunabilir hale getirmek mümkün olmaktadır.

     Layer’lar, çiziminizdeki benzer nesneleri gruplamak, ortak özellikler atamak, filtrelemek, izole etmek, tek seferde değişiklikler yapmak, seçmek, gizlemek, göstermek, baskıya dahil etmek veya etmemek, baskı özellikleri atamak, değişikliklere karşı kilitlemek, dondurmak gibi, benzer nesnelere, aynı anda bir çok işlemi kolayca uygulama imkanı sağlar. Hatta aynı projedeki farklı disiplinlere (mimari, betonarme, elektrik, mekanik) ait çizimleri de, doğru bir organizasyonla, aynı dosyada Layer’lar sayesinde sorunsuz ve kolayca yapabilirsiniz. Bunun için Layer’ların filtreleme ve gruplama özellikleri bulunmaktadır. Bu da üzerinde çalışılan projede, farklı disiplinlerdeki herhangi bir değişikliğin diğer disiplinleri nasıl etkilediğinin kolayca görülebilmesini ve buna göre  gerekli güncelleme ve değişikliklerin yapılmasını kolaylaştırmaktadır. Bunun sonucunda, aynı projedeki farklı disiplinler arasındaki tutarlılığı ve doğruluğu arttırmaktadır. Bir proje için bunun ne kadar önemli olduğunu hepimiz biliyoruz.

    AutoCAD Layer (Katman) Kullanımında Yapılan Hatalar

   Sağladığı bunca kolaylığa rağmen ne yazık ki, AutoCAD kullanıcılarının çoğu Layer’ları gerektiği gibi fonksiyonel ve verimli olarak kullanmamaktadır. Kullanıcılar genellikle, aktif Layer’a dikkat etmeden veya önemsemeden önüne geldiği gibi çizim yapma eğilimindedirler. Çizim esnasında Layer değiştirmeğe üşenirler. Oysa AutoCAD’in bu işi kolaylaştırıcı Layer araçları da bulunmaktadır. Karşılaştığım projelerin çoğunluğunda, Layer’lar, bırakın çizimi kolaylaştırmayı tam tersine daha fazla karmaşıklığa yol açacak şekilde kullanılmıştır. Mesela gereğinden çok fazla Layer tanımlama (basit bir çizimde onlarca Layer’la karşılaştım), nesnelerin kendi Layer’ında olmaması, nesneleri oluşturan elemanların farklı Layer’larda olması, nesnelerin Layer’in özelliklerinden farklı özelliklere sahip olması, içeriğine uygun olmayan, anlamı olmayan veya jenerik Layer isimleri gibi, çizimi daha da karmaşık hale getiren birçok yanlış kullanımla karşılaştım. Bu durum, Layer’ların fonksiyonunun doğru anlaşılmadığını göstermektedir. Oysa doğru kullanıldığında, Layer’ların, yukarıda saydıklarımızla beraber birçok kolaylaştırıcı, verimli ve önemli miktarda zaman tasarrufu sağlayan özelliği bulunmaktadır. Aşağıda kötü ve karmaşık bir Layer kullanımına ait bir örnek bulunmaktadır.

     AutoCAD Layer (Katman) Organizasyonu

  Layer’ların sağladığı kolaylıklardan yararlanmak için ilk önce doğru bir Layer organizasyonu yapılmalıdır.

   Doğru ve kullanışlı bir Layer organizasyonu için önerilerimi maddeler halinde yazıyorum.

1. Çizimdeki benzer nitelik ve fonksiyonlara sahip nesneler için farklı Layer’lar tanımlanarak ilgili çizimler bu Layer’lar üzerinde yapılmalıdır.
2. Her Layer’a, barındırdığı nesnelerin fonksiyonuna uygun özellikler (çizgi tipi, çizgi kalınlığı, renk vb.) atanmalıdır.
3. Nesnelerin özellikleri her zaman “By Layer” olarak tanımlanmalıdır.
4. Farklı disiplinlere ait çizimler aynı dosya üzerinde yapılacaksa, Layer’lar kendi içerisinde disiplinlere göre gruplanmalıdır.
5. Layer’lar, barındırdıkları nesnelere uygun olarak adlandırılmalıdır.
6. İçeriği hakkında bilgi vermeyen (rakamlardan veya anlamsız kelimelerden oluşan veya jenerik) isimler kullanılmamalıdır.
7. Aynı fonksiyon ve özelliklere sahip nesneler için tek bir Layer tanımlanmalıdır.
8. Gereğinden fazla Layer tanımlamaktan kaçınılmalıdır.

   Tipik bir betonarme proje için benim kullandığım Layer organizasyonu aşağıdaki şekildedir. Bunu bütün inşaat mühendislerine öneriyorum. Çizim yaparken, Layer’ların, aktif ve verimli bir şekilde kullanıldıklarında, oldukça faydalı ve kolaylaştırıcı olduğu görülecektir.

   Göründüğü gibi, gayet sade ve kullanışlı bir Layer organizasyonu. Tabii buradaki “0” ve “Defpoints” Layer’larının AutoCAD’in standart Layer’ları olduğunu söylememe gerek yok. Ama proje akslarını her zaman “0” Layer’ında çizdiğimi belirtmem gerekiyor.