Giriş
Mühendislik, bilgili olmayı gerektiren önemli bir meslektir. Bu mesleğin üyeleri, yaptıkları işin bütün insanların yaşam niteliği üzerinde doğrudan ve yaşamsal etkisinin olduğunu bilirler. Bundan dolayıdır ki, mühendislerce sağlanan hizmetler dürüstlüğü, tarafsızlığı, adaleti, eşitliği gerektirir ve toplum sağlığı, güvenliği ve refahını korumaya adanmış olmalıdır. Mühendis, en yüksek ahlaki davranış ilkelerine bağlı kalmayı gerektiren bir profesyonel dürüstlük ilkesi uyarınca çalışmalıdır.
I. Temel İlkeler
Mühendisler, mesleğinin gereklerini yerine getirirken aşağıdaki ilkelere uymalıdır:
- Toplumun güvenliği, sağlığı ve refahını her şeyin üstünde tutmalıdır.
- Yalnızca deneyimli olduğu alanlarda hizmet vermelidir.
- Toplumu ilgilendiren açıklamalarında objektif ve dürüst olmalıdır.
- Her bir işveren veya müşterisi adına sadık ve güvenilir kişi olarak hareket etmelidir.
- Aldatıcı, yanıltıcı davranışlardan kaçınmalıdır.
- Mesleğinin onurunu, itibarını ve yararlılığını geliştirmek için onurlu, sorumlu, ahlaki ve yasalara uygun davranmalıdır.
II. Uygulama Kuralları
- Mühendisler, toplumun güvenliği, sağlığı ve refahını her şeyin üstünde tutmalıdır.
- Mühendislerin kararlarının, yaşamı ve mülkiyeti tehlikeye atacak şekilde reddedilmesi durumunda, işverenlerini, müşterilerini veya uygun görülecek başka yetkilileri haberdar etmelidir.
- Mühendisler, yalnızca kabul görmüş standartlara uygun belgeleri onaylamalıdır.
- Mühendisler, edindiği olgu, veri ve bilgileri, yasalar veya bu ilkelerin gerektirdiği ve yetkilendirdiği durumlar haricinde, işveren veya müşterisinin rızasını almadan açıklamamalıdır.
- Mühendisler, adının veya firmasının adının, hileli veya dürüst olmayan bir girişimde bulunduklarını düşündükleri herhangi bir kişi veya firma ile birlikte kullanılmasına izin vermemelidir.
- Mühendisler, bir kişi veya firmanın hukuka aykırı mühendislik uygulamalarına yardım etmeyecek veya buna teşvik etmemelidir.
- Bu ilkelerin ihlal edildiğine dair bilgi sahibi olan mühendisler, uygun mesleki kurumlara ve ilgili hallerde, ayrıca kamu makamlarına bildirmeli ve gerekli olduğu takdirde bu tür bilgi ve yardımların sağlanmasında ilgili makamlarla işbirliği yapmalıdır.
- Mühendisler, yalnızca deneyimli olduğu alanlarda hizmet vermelidir.
- Mühendisler, yalnızca, aldığı eğitim ya da mesleki deneyimiyle gerekli niteliklere sahip olduğu teknik alanlarda görev üstlenmelidir.
- Mühendisler, uzmanı olmadığı veya kendi yönetim ve kontrollerinin olmadığı herhangi bir plana ya da belgeye imzasını koymamalıdır.
- Mühendisler, her bir teknik bölümü, o bölümü hazırlayan yetkili mühendisler tarafından imzalanmış ve onaylanmış olan bütün bir projenin koordinasyonu için görev ve sorumlukları kabul edebilir ve mühendislik dokümanlarını imzalayıp onaylayabilir.
- Mühendisler, toplumu ilgilendiren açıklamalarında objektif ve dürüst olmalıdır.
- Mühendisler, mesleki raporlarında, açıklamalarında veya tanıklılarında objektif ve dürüst olmalıdır. Konuyla ilgili tüm bilgilere bu raporlar, açıklamalar ve tanıklıklarında yer vermelidir.
- Mühendisler, teknik görüşlerini, yalnızca olgulara ilişkin yeterli bilgiye dayanması ve konunun uzmanı olması durumunda, kamuoyu önünde açıklayabilir.
- Mühendisler, teknik konularda, konunun taraflarının kimliğini açıkça ortaya koymadan ve kendisinin anılan konularla olabilecek herhangi bir çıkar ilişkisinin varlığını açıklamadan, konunun taraflarınca ödenen bir bedel karşılığında veya tarafların yönlendirmesiyle hiçbir açıklama veya eleştiri yapmamalıdır.
- Mühendisler, her bir işveren veya müşterisi adına sadık ve güvenilir kişi olarak hareket etmelidir.
- Mühendisler, verdiği hizmetin niteliğini veya kararlarını etkileyen veya etkileme potansiyeli olan veya etkileme görünümü veren çıkar çatışmalarını ifşa etmelidir.
- Mühendisler, koşulları tüm ilgili taraflarca tam olarak kabul edilmedikçe ve açıklanmadıkça, aynı proje kapsamındaki hizmetleri veya aynı projeyle ilişkili hizmetleri dolayısıyla birden çok taraftan parasal ya da başka bir bedel kabul etmemelidir.
- Mühendisler, sorumlu oldukları işle bağlantılı olarak diğer temsilcilerden doğrudan veya dolaylı olarak hiçbir parasal veya değerli bedel istememeli veya kabul etmemelidir.
- Devlet veya yar-devlet kuruluşlarında üye, danışman veya çalışan olarak kamu hizmeti veren mühendisler, gerek özel gerekse kamusal uygulama alanında, kendisince veya çalıştığı kuruluşça alınan veya verilen mühendislik hizmetlerini ilgilendiren kararlarda yer almamalıdır.
- Mühendisler, kendi çalıştığı kuruluştan bir yönetici veya görevlinin içinde yer aldığı bir devlet kurumundan iş antlaşması istememeli veya kabul etmemelidir.
- Mühendisler, aldatıcı, yanıltıcı davranışlardan kaçınmalıdır.
- Mühendisler, kendisinin veya iş arkadaşlarının akademik veya mesleki yeterliliklerini gerçek dışı biçimde tanıtmayacak veya çarpıtarak yanıltıcı biçimde aktarmamalıdır. Daha önceki görevlerinde taşıdığı sorumluluk payını veya düzeyini çarpıtmamalı veya abartmamalıdır. İş istediğinde bulunurken sunduğu broşür veya başka tanıtıcı belgelerde; işverenleriyle, çalışanlarıyla, iş arkadaşlarıyla, ortaklıklarıyla veya geçmiş başarılarıyla ilgili gerçekleri, çalışmalarını ve niteliklerini olduğundan çok göstermek amaç ve niyetiyle çarpıtmamalıdır.
- Mühendisler, kamu yetkisi ile bir iş ihalesinin verilmesini etkileme niyeti taşıyan veya toplum tarafından ihalenin verilmesini etkileme niyeti veya izlenimi biçiminde yorumlanabilecek herhangi bir siyasal katkıyı, doğrudan veya dolaylı yoldan teklif etmemeli, istememeli veya almamalıdır. Mühendisler, işe girmek amacıyla, gerçek bir çalışan veya onların sahip olduğu gerçek bir ticaret veya pazarlama temsilcilikleri dışında, kimseye herhangi bir komisyon, yüzde veya aracı ücreti ödememelidir.
III. Mesleki Yükümlülükler
- Mühendisler, bütün ilişkilerinde yüksek dürüstlük ve doğruluk standartlarını rehber edinmelidir.
- Mühendisler, hatalarını kabul etmeli ve gerçekleri çarpıtmamalı veya değiştirmemelidir.
- Mühendisler, bir projenin başarılı olamayacağına inandıkları zaman bunu işverenlerine veya müşterilerine bildirmelidir.
- Mühendisler, mevcut işlerine veya ilgi alanlarına zararı verebilecek dışarıdan gelen işleri kabul etmemelidir. Dışarıdan gelen herhangi bir işi kabul etmeden önce işverenine haber vermelidir.
- Mühendisler, başka bir işverenin mühendisini yanlış veya yanıltıcı görünüm sergileyerek ayartma girişiminde bulunmamalıdır.
- Mühendisler, mesleğinin saygınlığı ve dürüstlüğü pahasına kendi çıkarlarını gözetmemelidir.
- Mühendisler, her zaman toplum yararına hizmet etme çabasında olmalıdır.
- Mühendisler sivil aktivitelere katılır; gençler için kariyer rehberliği ve toplumun güvenliği, sağlığı ve refahının ilerlemesi için çalışırlar.
- Mühendisler, kabul edilebilir mühendislik standartlarına uygun olmayan plan be/veya şartnamelere katkıda bulunmamalı, imzalamamalı veya onaylamamalıdır. Eğer müşteri veya işveren bu tür meslek dışı davranışlarda ısrar ederse, mühendisler gerekli makamları bilgilendirmeli ve projeye daha fazla hizmet vermekten çekilmelidir.
- Mühendisler, toplumun bilgisini, mühendisliğin değerini ve onun başarılarını artırmaya çaba gösterirler.
- Mühendisler, gelecek nesiller için çevreyi korumak amacıyla sürdürülebilir kalkınma ilkelerine bağlı kalırlar.
- Mühendisler, toplumu aldatmaya yönelik her türlü davranış ve uygulamadan kaçınmalıdır.
- Mühendisler, gerçeği çarpıtarak aktaran söylemlerden veya somut bir gerçeği ihmal eden açıklamalardan kaçınmalıdır.
- Yukarıdakilerle tutarlı olmak kaydıyla, mühendisler personel alımı için reklam verebilir.
- Yukarıdakilerle tutarlı olmak kaydıyla, mühendisler sıradan okuyucu için veya teknik basın için makaleler hazırlayabilir; fakat bu tür makaleler yazarına, başkalarınca yapılmış çalışmalardan dolayı pay çıkarma anlamış taşımamalıdır.
- Mühendisler, rızaları olmadan, şu anki veya geçmişteki herhangi bir müşteri veya işvereninin veya hizmet verdikleri kamu kurumunun ticari ilişkileri veya teknik süreçlerine ilişkin gizli bilgileri ifşa etmemelidir.
- Mühendisler, tüm ilgili tarafların rızası olmadan, iş aramak için tanıtım veya pazarlık çabalarına girmemeli veya öteki işte yönetici olmak üzere hazırlıklarda bulunmamalı veya mühendisin özel bilgi ve uzmanlık kazandığı özgün bir proje ile bağlantılı olarak mesleki çalışma yapmamalıdır.
- Mühendisler, tüm ilgili tarafların rızası olmadan, özgün bir projeyle veya mühendisin daha önceki müşteri veya işvereni hesabına özel bilgi ve uzmanlık kazandığı girişimle ilgili olarak karşıt bir çıkar içerisinde yer almamalı veya karşıt çıkarı temsil etmemelidir.
- Mühendisler, mesleki görevleri sırasında çıkar çatışmalarının etkisinde kamış olmamalıdır.
- Mühendisler, malzeme veya donanım satıcılarından, kendi ürünlerini seçmesi karşılığında, parasal ödeme veya serbest mühendislik tasarımları da dahil olmak üzere, hizmet karşılığı ödemeler kabul etmemelidir.
- Mühendisler, yüklenicilerden veya mühendisin müşteri veya işvereniyle iş yapan öteki taraflardan, mühendisin sorumlusu olduğu işle bağlantılı olarak, doğrudan veya dolaylı olarak komisyon veya yolluk türü ödemeler kabul etmemelidir.
- Mühendisler, diğer mühendisleri gerçekdışı biçimde eleştirerek veya başka yakışıksız veya kuşkulu yöntemlerle işe girmek, terfi etmek veya ilerleme girişiminde bulunmamalıdır.
- Mühendisler, mesleki yargısından ödün verme durumunda kalabileceği koşullarda, koşula bağlı bir komisyon istememeli, önermemeli veya kabul etmemelidir.
- Ücretli çalışan mühendisler, yarı zamanlı mühendislik çalışmalarını sadece işverenin politikaları ile tutarlı ve ahlaki hususlara uygun olarak kabul etmelidirler.
- Mühendisler, rızası olmadan, bir işverenin ekipman, sarf malzemeleri, laboratuar veya ofis araçlarını, dışarıdaki özel işleri için kullanmamalıdır.
- Mühendisler, başka bir mühendisin ününe, geleceğine, işindeki uygulamalarına veya işe alınmasına doğrudan veya dolaylı olarak kötü niyetle veya asılsız olarak zarar verme girişiminde bulunmamalı ve başka mühendislerin çalışmalarını gerçeğe aykırı bir şekilde eleştirmemelidir. Başkalarının ahlak dışı veya yasa dışı uygulama suçu işlediğine inanan mühendisler, bu tür bilgiyi işleme konmak üzere gerekli makamlara sunmalıdır.
- Bağımsız çalışan mühendisler, aynı müşteri için yapılmış bir çalışmayı, o çalışmanın sahibi mühendisin bilgisi olmadan incelememelidir veya ancak o mühendisin söz konusu işle bağlantısı sona ermişse incelemelidir.
- Devlette, sanayide veya eğitimde çalışan mühendisler, görevinin gerektirdiği durumlarda başka mühendislerin çalışmalarını inceleyebilme ve değerlendirebilme hakkına sahiptir.
- Pazarlama işinde veya sanayide çalışan bir mühendis, sunduğu ürünle başka satıcıların ürünlerini, mühendislik bakımından karşılaştırma hakkına sahiptir.
- Mühendisler mesleki etkinliklerinden dolayı kişisel sorumluluklarını kabul etmelidirler. Ancak ağır ihmali görülmesi dışında, çıkarlarının başka türlü korunamadığı durumlarda mühendis, mesleki uygulama kapsamına giren hizmetleri karşılığında tazminat talebinde bulunabilir.
- Mühendisler, mesleğini uygulamak için devletin gerekli gördüğü kayıt olma yasalarına uymalıdır.
- Mühendisler, mühendis olmayan bir kişiyle, bir tüzel kişilikle veya ortaklıkla yakınlığını, ahlak dışı davranışları “perdelemek” amacıyla kullanmamalıdır.
- Mühendisler, başkalarının mühendislik çalışmalarını sahibine teslim etmeli ve başkalarının mülkiyet haklarını tanımalıdır.
- Mühendisler, tasarım, buluş, yazı ve diğer başarıların tek başına sorumlusu olabilecek kişi ya da kişileri her fırsatta isimleriyle anmalıdır.
- Bir müşterinin sağladığı tasarımları kullanan mühendisler, bu tasarımların müşterilerinin malı olarak kaldığını ve açıkça izin almadan mühendis tarafından başkaları için kopyalanamayacağını kabul eder.
- Mühendisler, başkaları adına çalışmaya başlamadan önce, işinde yapabileceği ve telif hakkı veya patent gerektirebilecek geliştirmeler, planlar, tasarımlar, buluşlar veya başka belgelerin mülkiyeti konusunda olumlu anlaşmaya varmalıdır.
- Mühendislerin, yalnızca işvereninin işlerine yönelik tasarımları, verileri, belgeleri ve notları işverenin malıdır. İşveren, bilgileri orijinal amaçtan başka herhangi bir amaçla kullanmak için mühendisi tazmin etmelidir.
- Mühendisler, mesleki gelişimlerini kariyerleri boyunca sürdürmeli ve uzmanlık alanlarında uzmanlık eğitimine devam ederek, sürekli eğitim kurslarına katılarak, teknik literatür okuyarak ve profesyonel toplantı ve seminerlere katılarak uzmanlık alanlarında güncel kalmalıdırlar.
* National Society of Professional Engineers – Code of Ethics for Engineers
Orijinal metne bu linkten ulaşabilirsiniz: https://www.nspe.org/sites/default/files/resources/pdfs/Ethics/CodeofEthics/Code-2007-July.pdf